Trong bức tranh sinh thái Đồng bằng sông Cửu Long, Cù Lao Dung (Sóc Trăng cũ) hiện lên như một dải đất xanh ngát, nơi những rặng bần chua (Sonneratia caseolaris) vươn mình ra biển Đông, che chở cho xóm làng và nuôi dưỡng nguồn sống trù phú. Nhưng song song đó là những thách thức nghiêm trọng: xói mòn bờ biển, suy giảm đa dạng sinh học do nuôi tôm quá mức, khai thác gỗ trái phép và biến đổi khí hậu.
Đứng trước những biến động này, dự án Women4Mangrove (W4M) ra đời – một đề xuất gửi đến UNEP/GEF trong khuôn khổ “Thực hiện Chương trình hành động chiến lược cho biển Đông và vịnh Thái Lan” (SAP SCS). Không chỉ đơn thuần là một dự án bảo tồn, W4M mang trong mình một khát vọng lớn hơn: khôi phục những cánh rừng bần ngập mặn, đồng thời tạo ra nguồn sinh kế mới cho cộng đồng, đặc biệt là trao quyền cho phụ nữ – những người âm thầm gìn giữ cuộc sống nơi đầu sóng ngọn gió. Và trong hành trình này, Hải Âu Cần Thơ với đại diện là chị Nguyễn Ngọc Sương (Thạc sĩ Di sản học & Tổng Giám đốc Công ty) tự hào là một trong những thành viên dự án.
Tái sinh rừng ngập mặn – thách thức và cơ hội
Cù Lao Dung nằm giữa sông Hậu, nơi hội tụ hai cửa sông lớn và giáp biển Đông. Đây là mảnh đất giàu truyền thống cách mạng, đa dạng hệ sinh thái và trù phú thủy sản. Những ruộng mía, ao tôm và rừng bần nối dài như minh chứng cho sức sống bất tận của vùng đất này.
Rừng ngập mặn tại Cù Lao Dung từng là “tấm lá chắn xanh” của vùng biển Sóc Trăng cũ (nay là TP. Cần Thơ). Thế nhưng, nhiều nỗ lực tái sinh trước đây chưa thật sự đủ mạnh, bởi nhiều yếu tố khách quan lẫn chủ quan, đồng thời chưa có giải pháp sinh kế thay thế bền vững.
Nhìn thấy thủ thách lẫn cơ hội, W4M nói chung và các chị em phụ nữ – đặc biệt là nữ doanh nhân nói riêng, khi được trao quyền, họ có thể biến rừng ngập mặn thành nguồn sinh kế mới. Dự án bắt đầu bằng việc xây dựng vườn ươm do Hội Phụ nữ quản lý. Từng mầm sống được gieo xuống, từng cây non được nâng niu, không chỉ cho rừng mà còn cho niềm hy vọng. Từ đó, một mô hình bảo tồn gắn liền với sinh kế đã được hình thành: rừng được hồi sinh, và con người cũng tìm thấy hướng đi mới để sống cùng rừng.
Các hoạt động thực tế đã và đang được triển khai trong dự án:
- Sản xuất sản phẩm ngoài gỗ (trà thảo mộc từ hoa bần chua, đặc sản địa phương).
- Du lịch nông nghiệp cộng đồng gắn với trải nghiệm trồng rừng, tham quan sinh thái.
Mục tiêu và định hướng – Khi phụ nữ trở thành trái tim của hành trình bảo tồn
Điều làm W4M khác biệt không nằm ở những con số diện tích rừng được trồng lại, mà ở việc ai là người trồng và vì sao họ trồng. Ngay từ đầu, dự án đã đặt phụ nữ ở trung tâm. Họ không còn là “người đứng sau” mà trở thành “lãnh đạo”: người gây giống, người quản lý vườn ươm, người chế biến sản phẩm, và cũng là người kể lại câu chuyện rừng cho du khách.
Dự án W4M hướng đến sự kết hợp giữa tái sinh rừng và phát triển sinh kế tái tạo:
- Vườn ươm & trung tâm đào tạo rừng ngập mặn do phụ nữ quản lý.
- Hỗ trợ sản xuất trà thảo mộc từ hoa bần chua – biến hương vị bản địa thành sản phẩm kinh tế.
- Phát triển du lịch nông nghiệp cộng đồng – nơi khách tham quan có thể trồng rừng, tìm hiểu hệ sinh thái và thưởng thức văn hóa địa phương.
Mục tiêu của W4M vì thế không chỉ là hồi sinh rừng ngập mặn, mà là trao quyền để phụ nữ dẫn dắt sự thay đổi. Khi người phụ nữ có tiếng nói, cả gia đình thay đổi. Khi cộng đồng tin vào bàn tay phụ nữ, cả mô hình bảo tồn được bảo đảm tính bền vững.
Hoạt động nổi bật của dự án – Khi bảo tồn và sinh kế bước đi cùng nhau
Điểm đặc biệt của W4M là sự hòa quyện giữa bảo tồn và phát triển kinh tế. Rừng không còn là gánh nặng, mà trở thành nguồn lực. Giải pháp của dự án là biến những gì thiên nhiên ban tặng thành sinh kế tái sinh.
- Khôi phục 5 ha rừng bần chua tại Cù Lao Dung.
- Thành lập 01 vườn ươm ngập mặn, do hội doanh nghiệp phụ nữ quản lý.
- Đào tạo quy trình sản xuất bao gồm thu hoạch, sản xuất và tiếp thị trà thảo mộc từ rừng ngập mặn.
- Triển khai các khóa học và trải nghiệm du lịch sinh thái gắn với rừng, nâng cao nhận thức cộng đồng.
- Đối thoại chính sách, đảm bảo lồng ghép yếu tố giới, thanh niên, dân tộc Khmer và các hộ gia đình khó khăn.
Một minh chứng sống động là sản phẩm trà hoa bần. Loài cây bần vốn gắn liền với vùng đất ngập mặn, nay qua bàn tay chế biến của phụ nữ, trở thành thức uống mang hương vị riêng biệt, vừa tốt cho sức khỏe, vừa chứa đựng câu chuyện về rừng. Mỗi gói trà không chỉ là sản phẩm, mà còn là thông điệp: “Uống trà, là bạn đang góp một phần vào việc giữ rừng”.
Song song đó là du lịch cộng đồng. Du khách đến với Cù Lao Dung không chỉ tham quan, mà còn được trải nghiệm – tự tay trồng cây, nghe người dân kể chuyện, thưởng thức bữa cơm dân dã từ sản vật rừng ngập mặn. Từ những trải nghiệm ấy, du lịch trở thành cầu nối, mang thông điệp bảo tồn lan tỏa rộng rãi hơn.
Hải Âu Cần Thơ kết nối di sản và phát triển bền vững
Nhiều người tin rằng, Cù Lao Dung sẽ trở thành điểm đến mới của du lịch sinh thái, nghiên cứu khoa học và trải nghiệm cộng đồng, nơi mà rừng ngập mặn không chỉ là “tường thành xanh” chống chọi biến đổi khí hậu, mà còn là nguồn cảm hứng bất tận cho sự phát triển bền vững.
Là doanh nghiệp du lịch gắn liền với hệ sinh thái tự nhiên và di sản văn hóa, Hải Âu Cần Thơ đồng hành cùng W4M để đưa rừng ngập mặn Cù Lao Dung trở thành biểu tượng mới của du lịch bền vững tại Đồng bằng sông Cửu Long.
Bằng sự am hiểu đia phương và tinh thần trách nhiệm xã hội, Hải Âu Cần Thơ với sứ mệnh đưa du khách đến gần hơn với thiên nhiên, qua đó góp phần mở rộng cơ hội kinh tế cho phụ nữ, giúp họ trở thành người giữ lửa cho rừng. Đồng hành cùng W4M để chứng minh rằng giải pháp không phải là hy sinh sinh kế để bảo tồn, cũng không phải là khai thác thiên nhiên bất chấp để mưu sinh. Giải pháp là tìm ra con đường cộng sinh, nơi con người và thiên nhiên cùng hồi sinh.
Women4Mangrove gieo mầm tương lai xanh
Dự án không chỉ phục hồi rừng, mà còn gieo niềm hy vọng: phụ nữ địa phương có thể trở thành người tiên phong làm thay đổi, cùng nhau viết nên câu chuyện mới cho Cù Lao Dung.
Hành trình ấy vẫn đang tiếp tục, với nhiều khó khăn phía trước. Nhưng như những mầm cây bần nhỏ bé đang vươn lên từ bãi bồi, niềm tin về một ngày mai xanh hơn cũng đang lớn dần. W4M không chỉ là một dự án, mà là một lời khẳng định: bảo tồn thiên nhiên và phát triển sinh kế không phải hai con đường song song, mà là một hành trình chung – hành trình để con người và rừng ngập mặn cùng nhau sống còn và phát triển.