Giữa vô vàn điểm đến du lịch tại Bình Thuận, làng chài Mũi Né nổi bật như một “kho ký ức” về biển khơi của miền duyên hải Nam Trung Bộ. Không ồn ào, phô trương như những khu nghỉ dưỡng cao cấp, làng chài lưu giữ trong từng nhịp sống, từng chiếc thuyền thúng, từng chợ cá sáng sớm những giá trị văn hóa biển đặc trưng đã tồn tại hàng trăm năm. Đối với du lịch thông thường, đây là điểm đến hấp dẫn nhờ vẻ đẹp chân chất, mộc mạc. Nhưng dưới góc nhìn của du lịch giáo dục, làng chài Mũi Né còn là một “trường học ngoài trời” giàu tính trải nghiệm, nơi học sinh – sinh viên và cả du khách quốc tế có thể tìm hiểu lịch sử, kinh tế, văn hóa và tri thức bản địa của ngư dân Việt Nam.

Làng chài Mũi Né trong bức tranh văn hóa biển Việt Nam

Biển không chỉ là không gian sinh tồn, mà còn là nguồn nuôi dưỡng bản sắc của nhiều cộng đồng ven biển Việt Nam. Với riêng Mũi Né, làng chài đã hình thành từ hàng trăm năm trước, khi những cư dân đầu tiên chọn nơi đây làm bến đỗ, lập nghiệp bằng nghề đánh bắt hải sản. Từ đó, một cộng đồng ngư dân quần tụ, vừa gắn bó với biển khơi, vừa hình thành hệ thống tín ngưỡng, lễ hội và tập quán mang đậm dấu ấn văn hóa biển Nam Trung Bộ.

Hình ảnh làng chài Mũi Né không thể tách rời những buổi bình minh rực rỡ khi hàng trăm chiếc thuyền thúng, thuyền gỗ cập bến. Cá tôm, mực, ghẹ được bày bán tươi rói ngay trên bờ cát, tạo nên một chợ cá độc đáo giữa không gian thiên nhiên. Đây là minh chứng sống động cho mối quan hệ hài hòa giữa con người và biển cả, nơi kinh tế, văn hóa và sinh kế cộng đồng gắn kết thành một chỉnh thể bền chặt.

Nhịp sống thường ngày – Bài học nhân văn từ biển

Tham quan làng chài Mũi Né, du khách không chỉ quan sát, mà còn trực tiếp hòa mình vào nhịp sống của ngư dân. Cảnh tượng người đàn ông hì hục kéo lưới, phụ nữ lựa cá phân loại, trẻ em nô đùa trên bãi cát – tất cả gợi ra một bức tranh sinh động về cộng đồng cần cù, kiên cường trước biển khơi. Đó không chỉ là lao động mưu sinh, mà còn là minh chứng cho tinh thần đoàn kết và sự thích ứng của con người với thiên nhiên khắc nghiệt.

Đối với du lịch giáo dục, nhịp sống ấy mang đến nhiều bài học giá trị. Học sinh có thể hiểu rõ hơn về chuỗi cung ứng thực phẩm từ biển đến bàn ăn, nhận thức được giá trị của lao động chân chính, và đặc biệt là học cách trân trọng tài nguyên biển. Thông qua những trải nghiệm như theo thuyền thúng ra khơi, học cách vá lưới, hay tham gia buổi chợ sớm, người trẻ sẽ cảm nhận sâu sắc hơn ý nghĩa của câu “ăn quả nhớ kẻ trồng cây, ăn cá nhớ người thả lưới”.

Làng chài như một bảo tàng sống về di sản biển

Khác với bảo tàng cố định, làng chài Mũi Né chính là một “bảo tàng sống”, nơi di sản không nằm trong tủ kính mà hiện hữu trong đời sống hàng ngày. Mỗi chiếc thuyền thúng là kết quả của tri thức dân gian về đóng thuyền, mỗi phiên chợ cá là minh chứng cho mô hình kinh tế biển truyền thống, và mỗi lễ hội Cầu Ngư lại phản ánh niềm tin tâm linh gắn liền với nghề biển.

Đây là kho tư liệu quý để phát triển các chương trình du lịch giáo dục. Thay vì chỉ nghe giảng trong lớp học, học sinh có thể “học qua trải nghiệm”, từ đó thấm thía hơn mối quan hệ khăng khít giữa di sản văn hóa và đời sống cộng đồng. Làng chài, theo cách ấy, không chỉ là điểm đến du lịch mà còn là không gian học tập mở, nuôi dưỡng sự gắn kết giữa quá khứ – hiện tại – tương lai.

Làng chài Mũi Né trong chiến lược phát triển du lịch giáo dục

Trong bối cảnh du lịch trải nghiệm và du lịch giáo dục đang trở thành xu hướng toàn cầu, việc đưa làng chài Mũi Né vào các tour học tập là một hướng đi đầy tiềm năng. Học sinh – sinh viên có thể tham gia những chương trình “Một ngày làm ngư dân”, trực tiếp chèo thuyền thúng, kéo lưới, chế biến món ăn từ hải sản tươi. Song song đó, các hoạt động tìm hiểu về môi trường biển, bảo tồn san hô, phân loại rác thải nhựa cũng có thể lồng ghép để khơi dậy ý thức bảo vệ đại dương cho thế hệ trẻ.

Không chỉ dừng lại ở giáo dục phổ thông, làng chài còn là điểm đến nghiên cứu hấp dẫn cho sinh viên các ngành nhân học, xã hội học, du lịch, môi trường. Với tính chất “di sản sống”, làng chài Mũi Né trở thành một phòng thí nghiệm tự nhiên để nghiên cứu về mối quan hệ giữa con người – kinh tế – văn hóa – sinh thái biển. Đây chính là lợi thế mà ít điểm đến nào có thể so sánh.

Thách thức và yêu cầu bảo tồn giá trị làng chài

Tuy nhiên, để làng chài Mũi Né thực sự phát huy giá trị trong du lịch giáo dục, cần đối diện thẳng thắn với nhiều thách thức. Sự phát triển mạnh mẽ của du lịch đại chúng dễ dẫn đến nguy cơ thương mại hóa, khi chợ cá trở thành nơi “trưng bày” cho khách chụp hình thay vì duy trì sinh hoạt thực tế. Rác thải nhựa từ du lịch cũng đang gây sức ép lớn lên môi trường biển và đời sống ngư dân. Thêm vào đó, lớp trẻ trong làng có xu hướng rời bỏ nghề biển, khiến ký ức và tri thức truyền thống đứng trước nguy cơ mai một.

Giải pháp đặt ra là phải cân bằng giữa khai thác du lịch và bảo tồn di sản. Cần xây dựng những chương trình du lịch giáo dục gắn với cộng đồng, trong đó ngư dân vừa là chủ thể vừa là người hướng dẫn, đảm bảo tính xác thực của trải nghiệm. Song song, chính quyền địa phương và doanh nghiệp du lịch phải phối hợp trong việc quản lý môi trường, hỗ trợ sinh kế bền vững cho ngư dân, đồng thời khuyến khích thế hệ trẻ tiếp nối nghề biển dưới hình thức phù hợp với bối cảnh hiện đại.

Làng chài Mũi Né không chỉ là nơi bán cá, cũng không chỉ là điểm check-in du lịch. Đây là nơi lưu giữ ký ức biển khơi của cả một vùng duyên hải Nam Trung Bộ, nơi những câu chuyện về lao động, tín ngưỡng và văn hóa biển được tái hiện mỗi ngày. Dưới góc độ du lịch giáo dục, làng chài chính là không gian học tập mở, nuôi dưỡng ý thức trân trọng di sản, khơi dậy tình yêu biển cả và trách nhiệm bảo vệ môi trường cho thế hệ tương lai.

Nếu được bảo tồn và khai thác đúng hướng, làng chài Mũi Né sẽ không chỉ là một điểm đến của Bình Thuận, mà còn là hình mẫu cho mô hình du lịch giáo dục gắn với di sản biển ở Việt Nam. Bởi lẽ, trong mỗi nhịp sóng dạt dào nơi đây, ta không chỉ nghe tiếng gọi của biển, mà còn nghe thấy lời nhắc nhở của lịch sử, của ký ức, và của chính tương lai.